Vrste riba koje se gaje u ribnjacima

Pastrmski ribnjaci: Vrste riba koje se gaje, podela po intenzitetu proizvodnje, veličini, nameni, načinu protoka, … (I deo)

Nakon uvodne serije tekstova o tehnologiji gajenja pastrmke (mrest, inkubacija ikre, izvala mlađi, odgajanje mlađih i starijih kategorija mlađi, predkonzumne i konzumne ribe i matica), red je da nešto napišemo i o samim ribnjacima, kao objektima na kojima se realizuje gajenje i proizvodnja ribe.

Pastrmski ribnjaci se još nazivaju i salmonidni ili hladnovodni ribnjaci (što je sasvim logično). Na njima se uzgajaju vrste riba iz porodice Salmonida (pastrmke i lososi) i srodne vrste. Zahtevaju veliku količinu čiste, protočne i hladne vode (uglavnom je poželjan temperaturni raspon od 8 – 16°C). Za razliku od njih, ribnjaci u kojima se gaje šaran i druge ciprinidne riblje vrste uz još neke prateće – neciprinidne, zahtevaju uslovno toplu vodu (optimalno od 20 – 28°C) i nazivaju se šaranski, toplovodni ili ciprinidni ribnjaci.

Postoje u praksi i ribnjaci na kojima se mogu ukrstiti ova dva osnovna tipa proizvodnje. To su kavezni ribnjaci postavljeni u protočnim akumulacijama (nekada bilo na jezeru Bočac – reka Vrbas, na drinskim, neretvanskim jezerima i slično), ali to nije tema o kojoj ćemo sad pričati.

Na salmonidnim ribnjacima na ovim prostorima uspešno se gaje ili su se gajili: kalifornijska pastrmka, potočna pastrmka, glavatica, mekousna pastrmka, mladica, lipljen, zlatovčica i izvinite, ako sam neku vrstu preskočio.

Prva podela salmo – ribnjaka je po vrstama koje se gaje. Na jednoj strani imamo kalifornijsku pastrmku, kao najmasovniju riblju vrstu, koja se danas uzgaja (preko 95%) i to uglavnom za komercijalne potrebe (ishranu) i sve ostale spomenute vrste koje se gaje radi poribljavanja otvorenih voda. Na žalost, to gajenje radi poribljavanja otvorenih voda je više – manje zapostavljeno, jer je ekonomski slabo isplativo iz više razloga. Potrebna je veća financijska pomoć ili države (odnosno državnih institucija) ili formirati neku dobro organizovanu i financijski jaku asocijaciju (ribolovaca, ekologa) kojima prvenstveni cilj ne bi bio profit, već zaštita i popravljanje ribljeg fonda u salmonidnim vodama.

Anesteziran mužjak potočne pastrmke, spreman za mrešćenje

Anestezirana i izmrešćena ženka potočne pastrmke

Pa zašto se gore spomenute ribe ne gaje u komercijalne svrhe. Sve spomenute vrste osim kalifornijske pastrmke nisu rentabilne za komercijalni tov. Imaju lošu konverziju (engl. convert – prevođenje ili pretvaranje, skraćeno FCR) skupe riblje hrane u mesnu masu (što je ekonomski neprihvatljivo), slabo podnose visoke gustine jata (za razliku od kalifornijske pastrmke), zatim slabo podnose povremeno sniženje koncentracije kiseonika, koje može da se desi u određenim momentima u toku godine i slabije su otporne na riblje bolesti, koje su neminovna pojava na ribnjacima sa velikom gustinom ribe. Na tržištu ne mogu da postignu cenu koja bi pokrila troškove proizvodnje i obezbedila zaradu.

Kad se sve to sabere ostaje samo kalifornijska pastrmka, kao riblja vrsta, koja je pogodna za gajenje u uslovima visoke gustine, tolerantna na niske i visoke temperature (podnosi temperaturu vode i do 25 – 30°C, ako ima dovoljno kiseonika), otporna (relativno) na mnoge riblje bolesti i koja ima zadovoljavajuću konverziju riblje hrane u meso. Jedino je ona ekonomski isplativa za komercijalni tov i zato je raširena po čitavom svetu (kozmopolitska vrsta).